Afganistan
Sovyetler Birliği'nin 1979'daki işgali, ardından iç savaş ve daha sonra 2001 yılında başlayıp 20 yıl süren ABD işgali sırasında Gazne ağır kayıplara uğradı.
Kabil-Gazne arasındaki 135 kilometrelik şehirler arası yol, 2001-2021 yılları arasındaki ABD işgali sırasında Taliban'ın yerleştirdiği mayınlar nedeniyle 400'den fazla noktada tahrip olmuş durumda. Yolda seyreden araçlar bazen 50 metrede bir, patlayıcıların sebep olduğu çukurlar nedeniyle yavaşlamak zorunda kalıyor. Normal şartlarda otomobille, bir buçuk saatte alınacak yol, söz konusu tahribat nedeniyle 3 saatte katedilebiliyor.
Yol üzerindeki Sur Pol, Duranay, Salar, Spin Klinik, Detop Daşta, Shash Gav gibi bir takım köylerin de 42 yıl süren savaşlardan ağır hasar aldığı gözleniyor. Evlerden bazıları yıkılmış veya duvarları kurşunlarla delik deşik olmuş.
Savaştan kalanlar sergileniyor
Kentte ayrıca, çoğunluğu Ruslardan geriye kalan onlarca tank, zırhlı araç, top ve helikopter kalıntısı Sekafet Caddesi'ndeki açık hava müzesinde sergileniyor. Çocukların oyun bahçesi haline gelen harp kalıntılarının önünde insanlar hatıra fotoğrafı çektiriyor.
Şehrin hakim tepesindeki Bala Hisar da on yıllar süren savaşlarda ağır hasar görmüş vaziyette. Miladi 971-1030 yılları arasında yaşayan Türk sultanlarından Hindistan Fatihi olarak bilinen Gazneli Mahmud'un ikametgahı Bala Hisar'da o döneme ait kalıntılar da bulunuyor.
Hisarın en üst yerinde sırt sırta yedişer odanın bulunduğu 2 blok yer alıyor. Yakın dönemde yaklaşık 30 odanın çatı malzemesi olarak kullanılan metal saçların ise sağa sola saçıldığı görülüyor.
Bala Hisar'da Rus tankları
Ayrıca hisarın güney tarafında tam bir harabe görüntüsü veren on civarında oda kalıntısı yer alıyor. Bu odaların batısında bulunan, namlusunu şehrin kuzeybatısına çevirmiş yarısı toprağa gömülü köhne bir Rus tankı dikkati çekiyor.
Tarihi kalenin kuzeyinde nispeten sağlam odalarda Rus-Afgan güçlerinin konakladığına dair belirtiler var. Odaların iç duvarlarından birinde 1965 yılında kurulan dönemin sol örgütlerinden Afganistan Demokratik Halk Partisi'nin sembolleri resmedilmiş. Odaların bir köşesinde kum torbalarından örülmüş bir siper ve alt tarafta 2 Rus savaş kamyoneti (cemse) bulunuyor.
Harabeyi andıran Bala Hisar'ın etrafında Sovyetler Birliği işgalinden kalma 4 top, 2 tank ve bir de konteynır bulunuyor. Civar mahallenin çocukları, Rus toplarını kaldıraç, tank kalıntılarını saklambaç oyununda saklanma yeri olarak kullanıyor.
"Rusların işgalinden önce Gazne, bir medeniyet ve sanayi şehriydi"
Gazneli araştırmacı-yazar Niyaz Muhammed Hoşeh, AA muhabirine, kalkınma yolunda ilerleyen Gazne şehrinin 1979 Rus işgali sonrasında ekonomik, tarihi ve kültürel yönden yıkıma uğradığını belirterek, "Rusların işgalinden önce Gazne, kalkınma yolunda ilerleyen bir medeniyet ve sanayi şehriydi. Maalesef Rusların işgaliyle ülke genelinde olduğu gibi Gazne'de de ekonomik gelişme tersine döndü." dedi.
1979 Rus işgali öncesi kentteki tarihi mekanları görmeye yurt dışından turistlerin geldiğini dile getiren Hoşeh, "Turistler şehirde el emeğiyle yapılan sanat eserlerini satın alırlardı. (Rus işgaliyle) Tacirler yok oldu. İnsanlar katledildi. 5 bin yıllık tarihe sahip Bala Hisar da bundan zarar gördü." ifadelerini kullandı.
Afganistan'da çok önemli bir yere sahip tarihi Bala Hisar'ın Sovyetler Birliği'nin kenti işgaliyle yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kaldığını belirten Hoşeh, "Ruslarla mücahitler arasındaki savaşta füze, savaş uçakları ve toplarla her iki taraftan vurulan Bala Hisar viraneye döndü." şeklinde konuştu.
Kabil'in güneybatısında bulunan Gazne vilayetine bağlı Gazne şehrinde nüfusun yaklaşık 1 milyon olduğu tahmin ediliyor. Kentte yaşayanların yüzde 60'ını Peştunlar, geri kalan kısmını yarı yarıya Tacik ve Hazaralar oluşturuyor.